Referat Prasowy Urzędu Miejskiego w Gdańsku

Polscy działacze w Wolnym Mieście Gdańsku zostali patronami jednego z nowych tramwajów PESA Jazz Duo. W sobotę odbyła się uroczystość nadania imion Balbiny i Michała Bellwon przez prezydent Gdańska Aleksandrę Dulkiewicz. W wydarzeniu wzięli udział, licznie zgromadzeni przedstawiciele rodziny Bellwonów. Potomkowie patronów przekazali do zbiorów Muzeum Gdańska około 200 pamiątek rodzinnych związanych z historią Gdańska.  

Nowi patroni zostali zgłoszeni z inicjatywy Rady Społecznej działającej przy Centrum Pamięci o Polakach z Wolnego Miasta Gdańska im. Brunona Zwarry. Małżeństwu, mimo przymusowej rozłąki oraz uwięzienia patronki w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, udało się przeżyć II wojnę światową, powrócić nad Motławę, a następnie działać na rzecz integracji nowej wspólnoty.  

Nowi patroni i cenne eksponaty 

Podczas ceremonii nadania imienia, prezydent Aleksandra Dulkiewicz przypomniała dorobek małżeństwa Bellwonów i rolę jaką odegrali w przedwojennym Gdańsku.

Bardzo się cieszę, że patronami gdańskiego tramwaju zostaje rodzina, która tak mocno związana jest z historią gdańskiej Polonii. To kolejny krok w popularyzacji losów jej wybitnych przywódców. Michał i Balbina Bellwonowie symbolizują to, co najpiękniejsze w gdańskich Polakach – codzienną ciężką pracę, troskę o rodzinę, aktywność obywatelską, konsekwencję, upór w dążeniu do dobrych celów, a w sytuacji ekstremalnej – takiej jak wojna również wierność i ofiarę - mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.  - Cieszę się też, że gdańska spółka Gdańskie Autobusy i Tramwaje z taką konsekwencją wdraża program edukacyjny przez – wydawać by się mogło – banalne urządzenie, jakim jest tramwaj. Jest to dowód, że można uczyć się, uczyć innych i budować wspólnotę - również w takim miejscu jak tramwaje.

Sobotnie uroczystości miały bardzo rodzinny charakter. Uczestniczyło w nich kilkudziesięciu potomków Balbiny i Michała Bellwonów. Dlatego podczas spotkania nie zabrakło wspomnień o tych zasłużonych przedstawicielach polonii gdańskiej. 

Bardzo podoba mi się inicjatywa chrzczenia tramwajów nazwiskami słynnych, zasłużonych gdańszczan, to wyraz mądrej polityki historycznej miasta - powiedziała Hanna Pietrzkiewicz, prawnuczka Bellwonów. - Fakt, że prababcia i pradziadek dołączyli do tego grona i tym tramwajem zajadą w różne zakątki swojego ukochanego miasta jest ogromnie wzruszający 

Po uroczystości nadania imion nowemu tramwajowi rodzina patronów przekazała do zbiorów Muzeum Gdańska około 200 pamiątek rodzinnych. - Zostaną one włączone w zasób kolekcji Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. Nowe eksponaty związane są z rodzinami Bellwon i Jablońskich. 

Dzięki wyjątkowemu gestowi darczyńców trafi do nas około 200 unikatowych eksponatów. Dokumentują one losy gdańskich Polaków od czasów zaborów po lata powojenne. Wśród pamiątek znajdują się dokumenty osobiste, np. świadectwa, legitymacje i kenkarty, a także listy wysyłane z niemieckich obozów koncentracyjnych i korespondencja prowadzona w środowisku działaczy polonijnych. Kolekcja odznaczeń i medali obrazuje zaangażowanie Romana Bellwona, syna Michała, w życie społeczne powojennego Gdańska – mówi Marek Adamkowicz z Muzeum Gdańska, kierownik Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku – Ciekawostką jest sztambuch Heleny Jabłońskiej, córki Babliny i Michała, który prowadzony był od 1917. Do zbiorów Muzeum trafi również spuścizna po mężu Heleny, czyli Alfonsie Jabłońskim, pracowniku Dyrekcji PKP w Wolnym Mieście Gdańsku. Pozyskane zbiory zostaną, w zależności od potrzeb, poddane zabiegom konserwatorskim.  

Balbina Bellwon (22 III 1878 Lubawa – 20 I 1952 Gdańsk) 

Działaczka społeczna. Córka Mikołaja Jaroszewskiego (1841 – 1914) i Anny z d. Trotz (1842 – 1914). 2 XI 1896 poślubiła Michała Bellwona, urzędnika pocztowego (1869 – 1948). Udzielała się w Towarzystwie Ludowym Jedność w Gdańsku, Towarzystwie Ludowym Gwiazda we Wrzeszczu, przede wszystkim zaś w Towarzystwie Polek i Polskiej Misji Dworcowej. Po wybuchu II wojny światowej aresztowana i w kwietniu 1940 wywieziona w transporcie gdańskich Polek do KL Ravensbrück (nr obozowy 3278). Pod koniec wojny została uwolniona i przetransportowana do Szwecji, skąd 31 X 1945 powróciła do Gdańska. 
Balbina i Michał Bellwon mieli ośmioro dzieci: Wiktora, Marię, Helenę, Łucję, Edmunda, Stefana, Antoniego oraz Romana. Wychowywane w duchu polskości, udzielały się w życiu Polonii gdańskiej, za co były represjonowane przez Niemców. Troje z nich nie przeżyło wojny. Ponadto, za działalność konspiracyjną został osadzony w obozie koncentracyjnym Stutthof Feliks Bellwon, wnuk Balbiny i Michała, a syn Wiktora. Grób Balbiny Bellwon znajduje się na gdańskim cmentarzu Srebrzysko. 

Michał Bellwon (22 IV Kozłów k. Grudziądza, 6 VII 1948 Gdańsk) 

Pocztowiec, działacz społeczny i narodowy. Pracę zawodową rozpoczął w 1887 roku w urzędzie pocztowym w Łasinie, następnie pracował w Lubawie. W 1903 roku został przeniesiony karnie do Gdańska, co miało być reakcją władz pruskich na jego działalność w Towarzystwie Gimnastycznym Sokół. W nowym miejscu pobytu nie zrezygnował z aktywności społecznej. Udzielał się w tajnym komitecie nauczania języka polskiego, Towarzystwie Ludowym Jedność oraz Towarzystwie Ludowym Gwiazda. W grudniu 1918 r. został współzałożycielem Związku Urzędników Pocztowych Polaków na Gdańsk, Pomorze, Warmię i Mazury.  

10 stycznia 1920 roku witał jako członek delegacji dr. Kazimierza Lenartowicza, któremu władze polskie powierzyły obowiązki komisarza przejmującego obszar Naddyrekcji Pocztowej w Gdańsku; był on zarazem prezesem Dyrekcji Poczt i Telegrafów na Pomorze (1920-1921), później zaś Dyrekcji Poczt i Telegrafów Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku (1921-1928). 10 lutego 1920 roku wchodził w skład delegacji gdańskich Polaków, która na dworcu w Gdańsku przekazała gen. Józefowi Hallerowi obrączki, jakie jeszcze tego samego dnia wykorzystano w Pucku podczas uroczystości zaślubin Polski z morzem. 

Od 1920 roku jeden z pierwszych pracowników Poczty Polskiej w Gdańsku. Piastował stanowisko kierownika ekspedycji w kancelarii głównej Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów na Pomorze w Gdańsku, następnie pełnił funkcję kierownika kancelarii Dyrekcji Poczt i Telegrafów RP w Gdańsku przy Heveliusplatz (pl. Obrońców Poczty Polskiej nr 1 - 2). Po uruchomieniu 5 stycznia 1925 Polskiego Urzędu Pocztowo-Telekomunikacyjnego Gdańsk 3 został przeniesiony na stanowisko kierownika działu doręczeń przesyłek. Od 1 maja 1931 roku na emeryturze, wciąż jednak udzielał się społecznie, m.in. w Zarządzie Gminy Polskiej Związku Polaków oraz Towarzystwie byłych Powstańców i Wojaków.  

1 września 1939 roku został aresztowany, ale dzięki pomocy gdańskiego policjanta udało mu się wydostać z rewiru przy Jäschentaler - Weg (ul. Jaśkowa Dolina). Wtedy zdecydował się na wyjazd do mieszkającej w Warszawie córki. Tam spędził wojnę – do czasu powstania warszawskiego, po upadku, którego trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie.  

Pod koniec marca 1945 roku powrócił do Gdańska. Był członkiem Komisji Weryfikacyjno-Rehabilitacyjnej dla Polaków-Gdańszczan. 1 grudnia 1946 roku został ojcem chrzestnym nowego sztandaru Koła Miejscowego Związku Zawodowego Pracowników Poczt i Telekomunikacji, udekorowanego Krzyżem Virtuti Militari.  

14 września 1947 roku jako nestor Polonii gdańskiej, został ojcem chrzestnym sztandaru Gdańskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Był też przewodniczącym sekcji emerytów przy Zarządzie Okręgowym Związku Zawodowego Pracowników Poczt i Telekomunikacji w Gdańsku. Jego pogrzeb w lipcu 1948 roku uznawany jest za ostatnią wielką manifestację środowiska gdańskiej Polonii. 

Gdańska tradycja

Tramwaj im. Balbiny i Michała Bellwon to 49. tramwaj gdański posiadający swojego patrona. Gdańsk jako pierwsze miasto w Polsce może się pochwalić inicjatywą nadawania imion tramwajom. Wszystko zaczęło się w 2010 roku, wraz z dostawą 35 nowych tramwajów PESA Swing.  

Pod koniec 2010 roku został ogłoszony plebiscyt dla mieszkańców miasta, w którym każdy mógł zdecydować, która z najznamienitszych gdańskich postaci zasługuje na miano patrona tramwaju. Każdy z głosujących mógł także zgłosić swoje propozycje. 

Nieco później swoich patronów zyskały też Bombardiery oraz dwukierunkowe Pesy Jazz Duo, które na tory wyjechały na tory na początku 2015 roku. Teraz patronów zyskują Pesy Jazz Duo, które pochodzą z najnowszej dostawy. Obecnie (włącznie z nowymi patronami) patronów ma 5 nowych tramwajów z 15 dostarczonych przez bydgoską Pesę. Najnowsi patroni to: Lech Bądkowski, Roman Rogocz, Olga Krzyżanowska, Alina Pienkowska oraz Balbina i Michał Bellwon.  

Z kolei pierwsi patroni to: Daniel Gralath (burmistrz Gdańska w latach 1763 - 1767, naukowiec), Władysław Czerny (wiceprezydent Gdańska w latach 1945–1947, polski inżynier, wykładowca i działacz społeczny) oraz Jan Heweliusz.