Alicja Bittner
Muzeum Gdańska
Data publikacji 11:14
Otwarcie wystawy i spacer po Głównym Mieście szlakiem dawnych synagog
W sobotę, 1 października, o godz. 12.30 zostanie zaprezentowana wystawa plenerowa przygotowana przez Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie. Dzięki współpracy z Muzeum Gdańska będzie ją można oglądać w Gdańsku przy ul. Grobla I. Po obejrzeniu wystawy zapraszamy na spacer z przewodnikiem po Głównym Mieście szlakiem dawnych synagog i śladów społeczności żydowskiej w Gdańsku.
Wystawa „Byli sąsiadami” poddaje analizie niektóre z kluczowych pytań dotyczących Holokaustu: Dlaczego był on możliwy? Co sprawiło, że oprócz bezspornej i fundamentalnej roli Adolfa Hitlera i innych przywódców partii nazistowskiej, tak wielu zwykłych ludzi w całej Europie popierało zbrodnie nazistów lub milczało? Dlaczego tak niewielu pomagało tym najbardziej zagrożonym?
– Prezentujemy tę wystawę w przestrzeni publicznej Gdańska, aby uświadomić, jak doszło do niewyobrażalnych zbrodni II wojny światowej. W realiach agresji Rosji na Ukrainę nauka ta nabiera szczególnego znaczenia. Wystawa zostanie wpisana w gdański kontekst i stanowić będzie przygotowanie do obchodów kolejnej rocznicy Nocy Kryształowej w Gdańsku, którą obchodzimy już niedługo, bo 12 listopada – mówi dr Janusz Marszalec, zastępca dyrektora Muzeum Gdańska.
Wystawa „Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady” opowiada o postawach, które wobec masowej eksterminacji ludności żydowskiej przyjęli mieszkańcy Europy.
– Badanie historii pomaga nam zrozumieć, w jaki sposób ludzie w innym czasie i w innych okolicznościach dokonywali ważnych wyborów oraz jakie były ich konsekwencje – powiedziała Sara J. Bloomfield, dyrektor Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie. – Wystawa „Byli sąsiadami” zmusza do refleksji nad ludzkimi wyborami, które sprawiły, że Holokaust był możliwy. To wyraźne przypomnienie o sile jednostek, które mogą coś zmienić - na lepsze lub na gorsze.
Wystawa „Some Were Neighbors" („Byli sąsiadami”), powstała w 2013 r. w związku z dwudziestą rocznicą otwarcia waszyngtońskiego muzeum. Po zamknięciu oryginalnej wystawy w Waszyngtonie w 2017 r. stworzono jej skróconą, łatwą do eksponowania wersję mobilną, przeznaczoną do użytku międzynarodowego. Mobilna wersja wystawy została przetłumaczona na dziesięć języków i była dotychczas prezentowana w dwudziestu jeden krajach.
Od 1 października do 15 listopada 2022 r. wystawę można będzie zobaczyć w Gdańsku przy ul. Grobla I. Stanowi ona wstęp do gdańskich obchodów Nocy Kryształowej, zaplanowanych na 12 listopada. Od 2018 r. dzień ten obchodzony jest w Gdańsku jako Międzynarodowy Dzień Walki z Faszyzmem i Antysemityzmem.
Spacer śladami żydowskiej społeczności w Gdańsku
W sobotę zapraszamy również na spacer szlakiem nieistniejących synagog po Głównym Mieście. Choć Wielka Synagoga, po której wspomnienia możemy dziś znaleźć przy Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, była najważniejszym miejscem dla religii i kultury społeczności żydowskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, oczywiście nie pozostawała jedynym obiektem związanym z tradycją żydowską w naszym mieście. Klaudiusz Grabowski z Muzeum Gdańska poprowadzi spacer śladami innych ważnych budowli po Głównym Mieście.
Po II rozbiorze Polski, kiedy Gdańsk trafił pod panowanie pruskie, Żydzi uzyskiwali coraz więcej praw, z czasem stając się równoprawnymi obywatelami państwa. Pierwsi Żydzi z terenów Prus i Polski na Głównym Mieście osiedlili się przy ulicy Szerokiej tworząc tu gminę. Następnie zaczęli osiedlać się mieszkańcy zniszczonych przedmieść: Starych Szkotów, Wrzeszcza i Winnicy, którzy pragnęli zachować swoją odrębność. Więcej będzie można dowiedzieć się w czasie oprowadzania, które potrwa około 1,5 godziny. Nie są wymagane wcześniejsze zapisy.
Wstęp do obchodów rocznicy Nocy Kryształowej w Gdańsku
12 listopada 1938 r. w Gdańsku niemieccy naziści rozpoczęli prześladowania gdańskiej społeczności żydowskiej. Głównym celem tłumu była Wielka Synagoga. Naprzeciw zmanipulowanych propagandą ludzi wyszła grupa weteranów ze 128. pułku piechoty gdańskiej, dowodzona przez emerytowanego kapitana Dawida Lissauera. Naziści odstąpili od próby spalenia synagogi na widok gdańskich Żydów odznaczonych Krzyżami Żelaznymi, które otrzymali za męstwo wykazane na frontach I wojny światowej w służbie Cesarstwa Niemieckiego. Mimo aktu odwagi weteranów, Wielką Synagogę rozebrano w maju 1939 r.
W rocznicę wydarzeń Nocy Kryształowej w Gdańsku, 12 listopada 2022 r., w Ratuszu Głównego Miasta odbędzie się również debata poświęcona tym wydarzeniom oraz specjalny koncert carillonowi.
O Muzeum Holokaustu (United States Holocaust Memorial Museum)
Niezależna, federalna instytucja edukacyjna jest amerykańskim narodowym miejscem pamięci o ofiarach Holokaustu. Jej celem jest zapewnienie trwałości pamięci o Holokauście, jego zrozumienie i podkreślenie jego znaczenia. Poprzez siłę historii Zagłady, Muzeum wzywa przywódców i zwykłych ludzi na całym świecie do krytycznego myślenia o swojej roli w społeczeństwie, do przeciwstawiania się antysemityzmowi i innym formom nienawiści, zapobiegania ludobójstwu i wspierania ludzkiej godności. Więcej informacji dostępnych jest na stronie ushmm.org.
Podpisy do zamieszczonych zdjęć archiwalnych:
Mieszkańcy miasta patrzą, jak policja odprowadza na dworzec kolejowy Sinti i Romów, pogardzanych jako "cygańskie utrapienie" i "obcy rasowo", w celu deportacji do okupowanej przez Niemców Polski. Hohenasperg, Niemcy, 18 maja 1940 r. Bundesarchiv, R 165 Bild-244-42
Obserwatorzy przyglądają się z balkonu, jak żydowscy mężczyźni i kobiety są prowadzeni do ciężarówek, które mają deportować ich z Niemiec. Lörrach, Niemcy, 22 października 1940 r. Stadtarchiv Lörrach
