Alicja Bittner
Muzeum Gdańska
Data publikacji 11:27
"Modus operandi. 75 uderzeń" Nowa wystawa Doroty Nieznalskiej w Muzeum Gdańska
W piątek, 17 listopada 2023 r., została otwarta nowa wystawa czasowa Doroty Nieznalskiej pt. „Modus Opreandi. Topografia miejsc zbrodni popełnionych przez jednego sprawcę w latach 1977–1983 na Pomorzu”. Można ją oglądać w Galerii Palowej w Ratuszu Głównego Miasta do 12 maja 2024 roku.
Obok prac Doroty Nieznalskiej nie przechodzi się obojętnie. Wystawa czasowa jest zwieńczeniem dwuletniego projektu artystki wizualnej, utożsamianej z nurtem sztuki krytycznej. Tym razem cofniemy się do czasów PRL i głośnej historii seryjnego mordercy.
Przez osiem lat był nieuchwytny. Napadał na kobiety – młode, ładne, idące do pracy lub wracające z niej. Wzniecał strach i przerażenie, głównie wśród mieszkanek ówczesnego województwa gdańskiego. Atakował od tyłu, młotkiem, zadając serię ciosów w głowę. Ofiara nie miała szans na przeżycie. „Skorpion z Pomorza”, jeden z najbardziej niebezpiecznych przestępców w polskiej historii kryminalistyki. Skazany za zabójstwo 9 kobiet (łącznie morderstw było 10, niestety zabójstwo z Semlina nie zostało sprawcy udowodnione) i 11 usiłowań zabójstw, choć łącznie dopuścił się 38 ataków na kobiety, a także zaboru mienia, kradzieży z włamaniem, przestępstw oszustwa i pomówienia. Poniósł karę śmierci, wykonaną w 1987 roku jako przedostatnia egzekucja w Polsce przed wprowadzeniem moratorium.
Pamięć o ofiarach
Minęło 40 lat od czasu zatrzymania go 31 maja 1983 roku, a tym samym zakończenia psychozy strachu. Wystawa w szczególności poświęcona jest 10 ofiarom, młodym kobietom – Joli, Irenie, Anastazji, Alicji, Cecylii, Grażynie, Wandzie, Halinie, Bożenie i Jolancie. Odwołując się do sentencji na pośmiertnym pomniku jednej z nich: „Ręka mordercy jej życie skróciła” – autorka prac na wystawie oddaje hołd Ich pamięci.
- Instalacje i obiekty są próbą upamiętnienia w niekonwencjonalny sposób śmiertelnych ofiar sprawcy poprzez odtworzenie topografii miejsc zbrodni z terenu Pomorza, równocześnie zrealizowanych tam nagrań terenowych, których efektem jest utwór – pejzaż dźwiękowy, który towarzyszy wystawie – mówi Dorota Nieznalska.
Wystawa powstała w oparciu o materiały archiwalne, dostępne źródła historyczne, bazuje na głośnej sprawie karnej z terenów Kociewia, Pomorza. Jest częścią lokalnej historii.
- To oczywiste, że rodziny osób zamordowanych, czy pokrzywdzonych przez sprawcę, których jest sporo, żyją i noszą w pamięci swoją traumę. One miały pośredni, czy bezpośredni kontakt z mordercą. W szczególności do tych osób, do rodzin pokrzywdzonych skierowana jest wystawa – dodaje Artystka.
Modus operandi
Tytułowy Modus operandi to z łac. sposób działania. W kryminalistyce służy do opisania charakterystycznych i powtarzalnych elementów działania sprawcy czynu zabronionego. Pomaga nie tylko łączyć ze sobą różne sprawy, ale także stanowi podstawę do stworzenia profilu kryminalistycznego, zawężającego obszar poszukiwań sprawcy. Sprawca zbrodni przedstawionych na wystawie dokonał ich na tle seksualnym i choć używał różnych narzędzi, pełniły one tę samą funkcję – zwiększały siłę i pozwalały obezwładnić ofiarę, dając sprawcy pełną kontrolę.
Milicyjny kryptonim sprawy „Skorpion” związany był z modus operandi poszukiwanego sprawcy. Atakował on znienacka, zadawał ciosy w głowę tępym narzędziem. Dziś pod tym przydomkiem znany jest sam morderca.
Wystawa czasowa: „Modus operandi. 75 uderzeń. Topografia miejsc zbrodni popełnionych przez jednego sprawcę w latach 1977–1983 na Pomorzu”
Galeria Palowa, Ratusz Głównego Miasta
18 listopada 2023 r. – 12 maja 2024 r.
Środy – niedziele, godz. 10.00 – 16.00
Bilet wstępu: 10 zł normalny, 6 zł ulgowy lub w cenie biletu wstępu do Ratusza Głównego Miasta
Kuratorki wystawy: Agnieszka Baaske, Agnieszka Barczewska
Autorka instalacji i obiektów: Dorota Nieznalska
Autor pejzażu dźwiękowego: Marcin Dymiter
Dostępność wystawy:
Teksty zostały przetłumaczona na Polski Język Migowy. Nagrania są dostępne po zeskanowaniu kodów QR. Tłumaczy p. Marcin Łuczywek (migam.pl)
Galeria Palowa w Ratusz Głównego Miasta jest dostępna architektonicznie. Osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi mogą się w niej poruszać bez przeszkód. Wejście do Galerii znajduje się tuż przy kasie Ratusza.
Do wybranych obiektów przygotowano opisy audiodeskrypcyjne. Można ich wysłuchać po zeskanowaniu kodu QR.
DOROTA NIEZNALSKA - Absolwentka Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Mieszka i pracuje w Gdańsku. Brała udział w wielu wystawach zbiorowych i indywidualnych w kraju i za granicą. Jej prace znajdują się w kolekcjach oficjalnych oraz prywatnych. W 2012 roku otrzymała Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia artystyczne. W latach 2010–2017 pracowała jako wykładowczyni na Wydziale Rzeźby i Intermediów gdańskiej ASP, na tym wydziale też w 2013 roku uzyskała stopień doktora. Realizuje prace z zakresu rzeźby, instalacji, fotografii i wideo. W swoich wczesnych pracach wykorzystywała między innymi symbole religijne. Problem silnej tradycji katolickiej w Polsce łączyła z tematyką męskiej dominacji w społeczeństwie. Poruszała także kwestie tożsamości, seksualności oraz stereotypowych ról kobiet i mężczyzn. Obecnie interesują ją zagadnienia relacji społecznych i politycznych w kontekście przemocy. Realizuje projekty badawcze dotyczące miejsc pamięci, śladów pamięci/zapomnienia oraz historii.
---------------------
Tekst Informacji prasowej w pliku tekstowym w załącznikach
Proszę o podpisanie Autorki zdjęć: Agnieszka Grabowska / Muzeum Gdańska
