dr Andrzej Gierszewski
Muzeum Gdańska
Data publikacji 14:10
Bursztynowe sztućce trafiły do Gdańska w ramach programu NIM
Muzeum Gdańska pozyskało środki zewnętrzne na sfinansowanie zakupu pary nowożytnych sztućców. Dzięki dofinansowaniu z Narodowego Instytutu Muzeów w gdańskim Muzeum Bursztynu na wystawie stałej zaprezentowano eksponaty podobne do tych, które w zbiorach posiadają wiodące europejskie instytucje kultury.
– Muzeum Bursztynu prezentuje odwiedzającym wielowiekowe tradycje bursztynnicze naszego miasta, Światowej Stolicy Bursztynu – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – Pojawienie się na rynku antykwarycznym unikatowych, bursztynowych dzieł sztuki dawnej jest rzadką okazją, dlatego bez chwili wahania podejmujemy działania, dzięki którym dzieła wytworzone w warsztatach gdańskich mistrzów mogą powrócić po wiekach do miejsca, w którym zostały niegdyś wytworzone. Te, o których mowa, najprawdopodobniej powstały w XVII wieku w Gdańsku i klasą wykonania oraz precyzji dorównują tym z Rijksmuseum w Amsterdamie, Schatzkammer w Monachium i Ashmolean Museum przy Uniwersytecie Oxfordzkim.
Obiekty można już obejrzeć na wystawie stałej w Muzeum Bursztynu.
Najpewniej były prezentem ślubnym
Trzonki sztućców wykonano z bursztynu przejrzystego, ciemno-miodowego, w formie rzeźb ujętych w ¾ wysokości postaci. Trzonek noża to mężczyzna. Widelec ozdabia sylwetka kobiety. Twarze postaci, ich dłonie i mankiety koszul wykonano z bursztynu jasnego, nieprzejrzystego. Dół postaci, jako element mocujący, zdobi srebrna opaska u góry dekoracyjnie wycięta, przypominająca mankiety. Na czubku głów znajdują się wystające, metalowe nity w formie rozetek. Stanowią one zakończenie trzpienia, który przechodzi przez wnętrze rzeźbionych postaci.
– Obiekt wyróżnia się ciekawą kompozycją i najwyższą klasą wykonania najdrobniejszych szczegółów. Na szczególną uwagę zasługują przedstawione detale, tj. kołnierze strojów, wzory na tkaninach, fryzury oraz atrybut damy w formie pióra, czy szpada mężczyzny przewieszona na pasku. Całe figury są rzeźbione i grawerowane, dekoracyjny jest zarówno przód jak i tył postaci – mówi Joanna Grążawska z Muzeum Gdańska, zastępca kierowniczki Muzeum Bursztynu.
Sztućce prawdopodobnie były prezentem ślubnym a elementy kostiumów wskazują na osoby wyznania protestanckiego. Zachowany na ostrzu noża znak nożownika pozostał niezidentyfikowany.
– Sądzimy, że ten trop i tak zaprowadzi nas… donikąd. Pewną wskazówkę dają analogiczne egzemplarze sztućców przechowywanych w Victoria & Albert's Museum – dodaje Joanna Grążawska. – Często było tak, że bursztynowe figury z Gdańska trafiały do wielu europejskich miast jako półfabrykaty, a same noże były składane i produkowane w lokalnych warsztatach. W ten sposób gotowe produkty oferowano do sprzedaży w Londynie, Lubece i innych miastach.
Przywrócić utracone
Zakup kolekcji sztućców to jeden z wielu kroków podejmowanych przez Muzeum w celu odtworzenia kolekcji obiektów związanych ze złotym okresem bursztynnictwa w Gdańsku (okres XVI-XVIII w.). Przed II wojną światową, w zbiorach Stadt und Kunsgewerbemuseum, znajdowało się 36 dzieł dawnej sztuki bursztynniczej, z różnych okresów historycznych, jednak nie zachowały się one do czasów obecnych. Zostały albo zniszczone, albo zaginęły.
Bursztyn jest materiałem niezwykle kruchym i nietrwałym, pod wpływem światła i temperatury ulega zwietrzeniu, dlatego zabytków sztuki dawnej z tego materiału zachowało się niewiele i osiągają wysokie ceny.
Projekt Muzeum Gdańska został oceniony wysoko pod względem merytorycznym, uzyskując siódmą lokatę w kolejnej edycji programu Rozbudowa zbiorów muzealnych, którego operatorem jest Narodowy Instytut Muzeów. Kwalifikowane wsparcie finansowe ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zakup eksponatów wyniesie 122 400 zł. Muzeum Gdańska przeznaczy na ten cel 30 600 zł.
