dr Andrzej Gierszewski
Muzeum Gdańska
Data publikacji 14:10
Diana wraca do Dworu Artusa. Odsłonięcie zrekonstruowanej grupy rzeźbiarskiej
Po ponad 80 latach do wnętrza Dworu Artusa w Gdańsku powróciła rzeźbiarska scena „Kąpiel Diany” – jeden z najważniejszych elementów historycznego wystroju zniszczonego w czasie II wojny światowej. Rekonstrukcja powstała dzięki międzynarodowemu wsparciu społecznemu i pracy lokalnych artystów.
31 października 2025 roku w Dworze Artusa zaprezentowano nową rekonstrukcję zaginionej w czasie wojny grupy rzeźbiarskiej „Kąpiel Diany”. Dzieło, inspirowane mitologiczną sceną z Metamorfoz Owidiusza, przedstawia moment, w którym bogini i towarzyszące jej nimfy zostają zaskoczone przez Akteona – myśliwego, którego bogini przemienia w jelenia. Nową wersję rzeźb wykonał gdański artysta Stanisław Wyrostek.
– Dwór Artusa zachwyca nie tylko pięknem dzieł dawnych artystów, lecz także kunsztem tych, którzy dziś z pasją odbudowują to, co zabrała wojna. Miejsce jest symbolem siły ludzi, którzy po 1945 roku z determinacją podjęli się odbudowy Gdańska. Dzisiejsza współpraca z Bractwem Ław z Lubeki pokazuje, że osiemdziesiąt lat po wojnie potrafimy wspólnie pielęgnować pamięć i naprawiać historyczne krzywdy – mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – W roku jubileuszu gdańskiego rzemiosła szczególnie cieszy mnie, że możemy podziwiać dzieło mistrza Stanisława Wyrostka – dowód, że tradycja rzemieślniczej precyzji wciąż ma się w naszym mieście znakomicie. Krok po kroku Dwór Artusa odzyskuje dawny blask dzięki zaangażowaniu pracowników Muzeum Gdańska, którzy codziennie pracują nad tym, by przywracać świetność nie tylko temu miejscu, ale też wielu innym gdańskim zabytkom. Bardzo za to dziękuję.
Zniszczenie i odbudowa
Oryginalna kompozycja z końca XVI wieku, wraz z obrazem stanowiącym jej tło, uległa zniszczeniu w marcu 1945 roku. Choć sam gmach Dworu Artusa został odbudowany już w latach 1948–1952, jego wnętrze odzyskuje historyczny charakter stopniowo – głównie dzięki zaangażowaniu Muzeum Gdańska, Miasta i Czterech Bractw Gdańskiego Dworu Artusa w Lubece.
– Zrekonstruowany wystrój Dworu Artusa jest zwierciadłem naszego wspólnego europejskiego dziedzictwa, sięgającego czasów Hanzy. Dzisiejszy dzień to dowód zaufania budowanego przez lata. Zaufania, które łączy nas także dziś, gdy wspólnie bronimy wolności i bezpieczeństwa. Jestem przekonany, że „Kąpiel Diany” stanie się źródłem radości i inspiracji dla przyszłych pokoleń – mówił Karl-Matthias Klauze, konsul generalny RFN w Gdańsku.
Od 1997 roku, dzięki współpracy z artystami, darczyńcami i badaczami, udało się zrekonstruować już blisko 70 elementów historycznego wystroju.
Międzynarodowa solidarność i lokalna inicjatywa
Ostatni etap rekonstrukcji był możliwy dzięki wsparciu członków Czterech Bractw gdańskiego Dworu Artusa w Lubece oraz Stowarzyszenia Pielęgnowania Tradycji Bractw Dworu Artusa. Łączna wartość wsparcia – w tym zbiórki społecznej z udziałem 270 osób prywatnych wyniosła ponad 43 000 euro.
– Symbol obywatelskiego ducha, spotkania i przyjaźni, które przekraczają granice państw – taki pozostaje Dwór Artusa od wieków. Od ponad 25 lat łączy nas wyjątkowa więź z Muzeum Gdańska, oparta na zaufaniu, szacunku i wspólnej odpowiedzialności za dziedzictwo Hanzy – mówił Andre Esperling z Bractw Ław Gdańskiego Dworu Artusa w Lubece. – Dzisiejsze przekazanie zrekonstruowanej grupy rzeźbiarskiej „Diana w kąpieli” to nie tylko powrót fragmentu utraconej sztuki, ale także gest, który zabliźnia rany historii i wzmacnia fundament naszej europejskiej tożsamości. Wierzę, że ten sukces stanie się inspiracją do dalszych działań, które jeszcze mocniej połączą Gdańsk i Lubekę. Niech kultura i sztuka pozostaną mostem prowadzącym nas ku wspólnej, bezpiecznej przyszłości.
To prawie koniec rekonstrukcji rzeźb. Pora na wielkoformatowe obrazy
Rekonstrukcja grupy rzeźbiarskiej „Kąpiel Diany” oznacza zakończenie trwającego ponad dwie dekady przywracania utraconych elementów wystroju wnętrza Wielkiej Hali Dworu Artusa. Na liście rzeźb do uzupełnienie pozostał już tylko Saturn z konsolą w ławie św. Krzysztofa i 2 ornamenty ażurowe.
– Pięć lat temu opublikowaliśmy katalog strat wojennych, który uświadomił nam, że oryginały nigdy nie powrócą. Ta świadomość stała się impulsem do działania. Dziś z dumą świętujemy niemal pełne odtworzenie wystroju rzeźbiarskiego Dworu Artusa, będącego owocem mistrzowskiego rzemiosła i międzynarodowej współpracy – przekazał Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – Przed nami najtrudniejszy etap – rekonstrukcja wielkoformatowych dzieł malarskich – i wierzę, że wspólnymi siłami sprostamy temu wyzwaniu. Dzisiejszy sukces pokazuje, że pamięć o stracie może stać się siłą tworzenia.
Zrekonstruowana grupa rzeźbiarska została ustawiona w przestrzeni dawnej Ławy Malborskiej – dokładnie tam, gdzie znajdowała się przed wojną. Dzieło można oglądać w ramach zwiedzania Dworu Artusa – oddziału Muzeum Gdańska.
Grupa rzeźbiarska i obraz, czyli „Kąpiel Diany”
Scena mitologiczna ukazuje moment, w którym bogini Diana i jej nimfy zostają zaskoczone przez myśliwego Akteona, który zostaje przez boginię przemieniony w jelenia w ramach kary. Kompozycja zawierała pierwotnie trzy kobiece postacie, dwa psy myśliwskie oraz Akteona w trakcie przemiany – z porożem i głową jelenia. Grupa była osadzona w iluzjonistycznym tle wodnym i ogrodowym. Oryginalne dzieło powstało w 1589 roku. Zniszczone w marcu 1945 roku, zostało odtworzone przez rzeźbiarza Stanisława Wyrostka w 2025 roku.
– Mit o Dianie odczytywano jako przypowieść o granicach, jakie człowiek zachować wobec prawa, porządku i boskości. Wykładnia była jasna – ciekawość, pożądanie i brak umiaru prowadzą do zguby – mówiła Izabela Jastrzembska-Olkowska z Muzeum Gdańska, kierowniczka Dworu Artusa. – W tym moralnym przesłaniu mit stawał się częścią ideowego programu wnętrza Wielkiej Hali. Miejsca, które od wieków uczyło cnót obywatelskich, sprawiedliwości i odpowiedzialności za wspólnotę. Przywracając ten motyw, przywracamy pamięć o dawnych wartościach, które przez stulecia kształtowały miasto i jego obywateli.
Malowidło towarzyszące grupie rzeźbiarskiej przedstawiało nimfy w scenie kąpieli – rozmowie i codziennych gestach. Wykonane w technice iluzjonistycznej, stanowiło tło dla rzeźb i dopełniało mitologiczną scenę. Styl i kompozycja pozwalają datować dzieło na XVII wiek, prawdopodobnie ok. 1690 roku. Najbardziej prawdopodobnym autorem był Johann Körner – malarz gdański pracujący na dworze króla Christiana V. Obraz spłonął w 1945 roku i nie zachowały się jego oryginały ani rachunki wykonania.
Bractwa Ław Gdańskiego Dworu Artusa w Lubece
Cztery Bractwa Ław Gdańskiego Dworu Artusa to stowarzyszenia wywodzące się z historycznych tradycji mieszczańskich Gdańska. Zrzeszają potomków dawnych gdańszczan, którzy po wojnie znaleźli się w Niemczech. Od 1997 roku członkowie Bractw wraz z Muzeum Gdańska i lokalnymi artystami prowadzą długofalową odbudowę historycznego wystroju Dworu Artusa. Dzięki ich wsparciu – finansowemu i organizacyjnemu – zrekonstruowano ponad 70 elementów, a suma darowizn prywatnych przekroczyła już 121 000 euro.
